Welsh Journals

TRISORFA RHYFEDDODAU. Rhif. 2.] EBRILL, 1833. [Cyf. I. CAETBIWED A GOB.TEEYHBÜE. (Parhad o Tu daL 9.) Bu yr arfer yn Ffraingc, ac amryw wledydd, yr hon a ddilynir eto mewn rhai mànau ; sef; cospi y sawl na cbyd- ífurfiai íì'r grefydd babaidd, trwy eu danfon yn nghyd â drwgweithredwyr yn gaethion i'r rhwyflongau, (gallies.) Y modd y trinir y creaduriaid truenus hyny, sydd ry echryslon i'w gyflawn adrodd ; rhwyfo y Uongau hyny sydd lafor annrhaethol; a phan íyddant bron syrthio o ddiffyg gwynt a blinder, chwanégir eu poenau trwy en ffre- wyllu yn ddibaid. Dynion nerthol yn unig a ddeil at y trym-waith hwn ; y gweiniaid yn fynych a syrthiant yn feirw tan.bwys y rhwyf ac annogiad y ffrewyllwr creulon; maent yn dewis y dynion c'íeiddiaf, hynod am bob ysgel- erder, yn swyddogion arnynt; ni chan- iatëir iddynt fyned o'r Uongau ddydd na nôs, er eu bod mewn porthladd : a phan syrthio un yn farw tan ei galedi, fe'i teflir i'r môr yn ebrwydd, a gosodir un arall yn ei le, fe allai i'r un dyben, ar fyrr ènyd. Gwelais hanes i un c'r ffrewyllwyr dòri ymaith fraich un o'r caethion yn ei greulonder ysgymun ; ac wedihyny cymerodd afael ynyr aelod i guro y caethion ereill. Hir-ymaros yw amynedd Nef! Pe gyrasai rhywenaid trugarog gymorth iddynt, yn ymborth neuynarian, buasai yn achosmarw- olaeth iddo, pe cawsai'r swyddogion wybod, Maeycaethicnhynyngoifod gweithio yn noethion, ac yn fynych mae chwỳsagwaed yn treiglo ara y cyflyma ar hyd eu cyrff briwedig : pan fyddant y'mron rhoddi i fynu yr ys- bryd dan y ffrewyll, fe roddir yn eu pènan damaid o fara wed\ ei wlychu mewn gwio, fel y cryfbäont i ddyoddef ychwaneg o arteithiau: rhoddant halen ar en briwiau, i chwanegu eu gofídian; a phaa fyddo'r caethion yn dolefain gweddiau am angau neu es- mwythder, y swyddogion (i gyflawni y gerddoriaeth) a'u hateb à rhegíëydd a chlècian ffrewyllau. Pum' cant o'r caethion hyn fyddai'n aml yn yr un carchar, ugain yn mhob rhès, wedi ea tido wrth y Uawr ar wastad eu cefnau, a thorch o haiárn am wddf pob un o honynt; gorfod gorwedd yn y cyflwr hwnw rai misoedd yn nhrymder y gauaf, i aros i'w brodyr mewn blinder ddyfod oll y'nghyd, i gael en cyd-gychwyn . wedi eu hiëuo y naill at y llall, a'r rhai gwanaf yn eu plith yn fynych a fydd- ent feirw cyn cyrhaedd y rhwyf- longau. Yr oedd yn ddiweddar yn rhwyf- îongau Toulon yn F/raingc, gaethwas o'r grefydd Brotestanaidd, a elwid Ffrancis Ccnde, yr oedd efe yno er's dwy flynedd a deugain, a holl achos ei gaethiwed oedd rhyw ymryson a ddig- wyddodd rhyngddo a gŵr bonheddig yn SJharis: ac er nad oedd bedair- ar-ddeg oed, ac yn gloff o un fraich, fe'i barnwyd yn gaeth i'r rhwyflongau am ei oe?. Rhyw ymdeitbydd wrth fyned trwy Genoa, aeth i weled carcharorion o'r fath; fe a'u cafodd mewn dyfn-bwll echryslon, yn gorwedd ar y llawr; bara ût a dwfr budraidd oedd eu hymborth; gofynodd i'w gyfarwjddwr, wrth weîed eu tremiadau mor arw flewog arswydus, "Ers pa asnser y mae y trueiniaid hyn ymaî" Er's ugain mlynedd. "Pa faint yw eu hoedran V*