Welsh Journals

GOLÜD YR OES: Khlf. 25.] MEDI, 1864. [Cyf. II. Y BRENIN IOAÎî YN LLAW-NODI Y MAGNA CHABTA (GWEL TTJDAL. 268.) HANES LLEWELYN AP IORWJERTH, TYWYSOG CTMRU.* Llewelyn ap Iorwerth, yr hwn hefyd a elwid Llewelyn Fawr, oedd fab i Iorwerth, mab oyfreith- lawa hynaf Owain Gwynedd, ac etifedd cyfiawn gor- sedd Gwynedd: ond gan fod anaf anolygus ar ei wyneb, ar gyfrif yr hyn ei gelwid Iorwerth Drwyn- dwn, efe a farnwyd, ,trwy gydsyniad cyffredinol pen- defigion y dalaeth, yn anghymwys i'w llywodraethu; a rhoddid yr anrhydedd hono i'w frawd ieuangach Dafydd; ac nis meddwn un sail i feddwl fod Iorwerth Wedi cyfodi unrhyw derfysg, trwy geisio gwrthsefyll y penderfyniad uchod; ond yn hytrach, iddo encilio yn dawel i fyw bywyd anghyhoedd ar ei dreftadaeth bersonol, yr hon a orweddai yn arglwyddiaethau Nantconwy ac Ardudwy, a chyfaneddai yn nghastell Dolwyddeìen. Er hyny ni chafodd Dafydd yr orsedd yn ddiwrthwynebiad; canys yr oedd gan Owain Gwynedd fab hŷn na üafydd, o'r enw Hywel: mab * Allan o'r erthycl dan y gair "Aber," yn y " Parthoniadu» ^imìeio," yr hwn sydd yn cae' ei barotoi l*r wasg, «an Owen Jone». Manchester. Cynwysa y llyfr crybwylledig ddarluniad o holl blwyfi •^ymru, wedi eu trefou yn wyddorawl. CÎF. II.] anghyfreithîawn oedd efe, o bendefiges "Wyddelig o'r enw Pyfog : ond yr oedd efe yn filwr dewr, ac yn fardd awenyddol, ae fel y cyfryw yn boblogaidd gyda dosparth mawr o'r genedl, yn enwedig y fyddin; felly efe a gymerth feddiant ar lywodraeth Gwynedd, i ac a'i cadwodd yn ei law dros oddeutu dwy flynedd: a thebygid ei fod ef wedi gwneyd ei brif orsaf dros y .tymhor hwn yn " Y gaer falchwaith o'r Gryfyiehi," lle hefyd y car-trefai ei wraig, er dyegelwch yn yr amseroedd terfysglyd hyny^ ac y mae yn ddiameuol mai odlau sereh i'w wraig, tra y trigai yn y fan yma ydyw yr awdlau hyny o eiddo Hywel, yn y "My- -yyrian Arehaialogy," oddiwrth y rhai y ceisijdd y diweddar Barch. Ed. Davie6 brofi fod Hywel yn col- eddu syniadau yr hen grefydd Dderwyddol. Hoblaw hyny, y mae awdwr dysgedig yr " incient Mytho- logy," &c, wedi gwneyd camgymeriad pwysig arall, gan awgrymu mai y ddinas ar y Penmaen mawr oedd y gaer grybwylledig, tra y mae olion hen Gaer Hywel yn gymwys oddiarben y dyffryn, yn mryniauy Pen- "maen bach, ac mewn sefyllfa lawer fwy manteisiol i wersyllu byddin trwy y íiwyddyn nag ar uchelder noethlwm y Penmaen mawr : a gwelir olion yr hen 2i