Welsh Journals

CtltEAIj Y BEDYDDWY». Rhif. 85.] IONAWR, 1834. [Cyf. VIII. TRAETHAWD AR GYMMEDROLDEB ; Sef Testun Traethawd Cystadleuol Cymdeithas Cymrodorìon Caerdydd, , erbyn ei Chylchwyl ftyneddol, Tach. 1, 1833. NID DA GOBMOD O DDIM,—Diareb Ggmraeg. |L|"ae y testun hwn yn ddiau yn un ardderchog, teilwng o sylw a myfyrdod pob creadur rhesymol, ac adlewyrcha ei dewisiad o hono i fod yn destun traethodol cystadleuol er- oyn ei gwyl flyneddol anrhydedd i GymdeithasCymrodorion Caerdydd, Wrth ymdrin ag ef dilys yw fod yn angenrheidiol yn gyntaf egluro y sylfaen, mesur ei helaethder, a sef- ydlu ei therfynau. Heb hyn nis gellir ymdrin ag ef yn eglur, ac mewn modd cyflawn. Amlwg yw am y gair cymmedroldeb mai syl- weddairydyw, treigledig o'r ansodd- air cymmedr neu cymmedrol, a'i fod yn arwyddo y sefyllfa hòno o eìddo pethau, yn yr hon y byddont yn cyf- erbynu ac yn cyfateb i'w güydd mewn mesur neu allu. Yr hwn a sylwo ar ystyr gwreiddiau y gair cymmedr (sef cym, neu cyf, o.medr, neu allu) a genfydd gywirdeb yr eglurhad hwn. Felly dilys yw fod y gair cymmedroldeb o natur gyff- redinol, yn gymmaint ag y dynoda sefyllfa neilìduol o eiddo unrhyw bethäu. Yn ol yr olwg hon y mae ynbriodol ei ddefnyddio i arddangos sefyllfa pethau difywyd yn gystal ag eiddo bodau bywiol creadigaeth ein Hior. Eithr trwy arferiad a chyd- syniad cyfrredinol, golyga y gair fyn- ychaf ddefnyddiad cyfatebol i ang- en agallu y natur ddynol o ddarpar- iadau daionus Rhagluniaeth, ynghyd a chadwraeth y teimladau, y nwyd- CYF. VIII. au, a'u gweithrediadau o fewn ter- fynau uniawn a difeius. Mae yn de- byg taw yn gysson â'r olwg hon ar gymmedroldeb y bwriadai y Gym- deithas i'r testun gael ei drin. Gwyddus y perthyna i'r enaid y gallu o deimlo mewn gwahanol fodd- au a graddau yn yr olwg ar, a chys- sylltiad â, gwrthrychau ac amgylch- iadau. Y teimladau hyn, yn ol eu natur a'u grym, a roddant fodoliaeth i'r hyn a alwn nwydau. Y piií nwydau ydynt gariad ac atgasrwydd, Yr holl nwydau eraill, megis ofn, digofaint, anwyldeb, galar, &c. nid ydynt ddim amgen nâ moddau erail o'r prif anwydau, neu deimladai deilliedig i'r meddwl o honynt hwi ynghyd a sefyllfa, &c. y gwrthryc| neu y gwrthrychau a honir neu i gasêir. JNodi amrywiol nwydau \ galon ddynol, ac egluro eu natur a' gweithrediadau, fyddai yn ormo gorchwyl ar hyn o bryd; ond rhai yw gwneuthur y sylw hwn, sef fo dau fath o nwydau yn perthyn ddyn, rhai da a drwg. Cyfiawnha y naill fyddai yr un mor anhawdd chollfarnu y llall. Cenfigen syd nwyd ddrwg a chythreulig ynddi hun, o'r hon y gorlifa melldith difrod mal ffrwd wenwynig; oi tosturi, o'r tu arall, sydd ddil a rhinweddawl, yn tywallt bendi ar y tlawd a'r adfydus. Diamm gan hyny, mai anuoeth fyddai s am gymmedroldeb yn y nwydau