Welsh Journals

ŴfíSl ÍJ Bŵj&fc&íH* Rhii'. ö3.] MAI, 1831. [Cyf. V. SASSS V AISL SAESONIG, GAN Y PARCH. JÖSEI*H 1VL>ÍEY, (PABHAD O DUDAL. 100.) Yr ail afgraffiad o Fibl Tyndale, a elwir Ribl Müttlicws, yn v flwyddyn 1537 a gaf- ödd biawf mwy dracliefn o fFafr freninol, gan fod y gelriail, "Gwedi ei osod allan trtcyfraint lytht/r o eiddo mawrhydi y bren- in," wedi eu hargraffu mewn liythyrenau cochion mawrion ar odre y ddalen ên- wawl. Dywedwyd yn barod, fod Rogers, ar ol marwolaeth Tyndale, wedl chwanegn y llytrau Apocryphaidd a rhai nodiadau, gyda chyflwyniad gwenieithgar i'r brenin. Pa fbdd bynag, i rwystro y drwg-dybo fod Tyndale, neu hyd yn nod Rogers, wedi cyfieithu y Bibl hwn, galwyd ef yn Fibl Thomas Matthews. Gwedi i argrafBad o 500 o gopiau gael ei orphen yn Antwerp, a'i ddwyn drosodd i Loegr, cafodd Arch- esgob Caergaint, ac Arglwydd Thomas Cromwell ganiatâd y brenin iddo gael ei osod i fynn a'i ddarllen yn llanau y plwyf- yddr Yr argraffiad hwn a gyhoeddwyd dan ofal dau fasgnachwr Saesonig, Richard Grafton ac Edward Whitchurch; ac y mae llythyrenau dechreuol eu henwau, niewp Ilythyrenau mawrion, i'w gweled, R.'G. ar y pen, ac E. W. ar odre y ddalen, yn nechren y Ilyfran prophwyd- oliaethol.* Methodd y cyfrwysdra gwyrgam, trwy yr hwn y cafwyd cymmeradwyaeth y brenin o Fibl Matthews, atteb y dyben, gan iddo y flwyddyir ganlynol, 1538, gael 'Mewn Testament Newydd a argTaffwyd gan Ffauntes Reirnault yn-Ml»arÌ8, 1538, " wedi ei gyf. —•«•iiíim j i* f-."-n «iiaiuni ■»■> iii^io » uu viui|lWCM. ÎB 1537, efe a arwyddo ei hun " Hichanl Graftou. fîroccr." Cyf. V. ei attal i ymddangers frwy orchymyn bfe- ninol, "oblegrd," meddai Fox, "ei fod ytí cynnwys peth o ragymadroddion Tyndale, ac yn benaf y» ngbylch swper yr Ar-< giwydd, pirodasyr offeirraîd, a'r offeren, yr hyn a ddywedid nad oeddynt i'w caet ynddynt." Yr eedd y eyhoeddiad hwn yn gorcbymyrr na fyddai i un dyn yn Lloegr argraffn na chyhoeddi y Bibl am bnm mlynedd, heb gaei caniatàd yn gyn-. taf gan y rhaglaw. Y breftin, er hyny, yn yr un flywyddyn, a ysgrifenodd at Francis, brenin Ffraingc, a chafodd ganratàd i vm o'i ddeiliaid i gael argraffu y Bibi yn Saesoneg ytì Mharis, ar gyfrif ihagoroldeb y papyr a'r gweithwyr oedd i'w cael yn ei lywodraetb ef. Pan oedd yr argraffiad hwn bron yn barod, yn cynnwys 2,500 o gopiaa, cyra- merwyd gafael yn y cwbl trwy crchymyn oddiwrth y chwil-lŷs, a llosgwyd hwynt mewn lle tebyg i Smithfìeld. Coverdale, diwygiwr y wasg, a Saison ereiü, cyssyllt- iedig â'r gwaith, a ffoisant; ond wedi hyny y gweithwyr, yn nghyd à'r llyth- yrenau, yr argraff-weìsg, &c-, a ddyg- wyd i Landain, pryd y dechreuodd Graf- ton a Whitchurch argraffa eu hunain, yr' hyn yn flaenorol i hyny nl feddyliasant am gymmeryd mewn llaw. Yn y blynyddoedd 1539* a 1540, ar- graffwyd yn Lhmdain, gan yr argraffwyr enwog hyn, Fibl Cranmer, a thri argraff- iad gwahanol o Fibl y gyfrol fwyaf. Ma* y darluaiad a roddir gan Fox o'r nn a • Arçrraftwyd ytr Lfundain y flwyddyn hon ar- graffiad arali, gan John Byddell, yn heol Fleet. Galwyd hwn Bibl Taverner, yr hwn ni phrofiesid fod yn ddinr amgen nag AIL-OLYGIAD o Fibl Tyndale. 17