Welsh Journals

Ý GEINIOGWERTH. Paganiaeth, Iuddewaeth, a Christionogaeth. TBAETHAWD BYR AB EU CYITIÍYDD a'u SEFYDIJAD YIT Y BYD. Pak ymddangosodd Cristionogaeth ar esgynlawr amser, yr oedd y byd adnabydaus yn gorwedd yn nireiehiau Rhuf*in. Yr oedd annibyniaeth y cenedloedd wedi diflanu ar fin cleddyfau sedyrn ei llengau, a Rhufain yn eistedd &r ei oryniau oesol, yn llywodr- aethu ac yn bamu o fôr i fôr. Ceueiloedd gwarei«iaiol a choethedîg, yn gystal a llwythau bar- baraidd ac anwar, a ddymchwelwyd gan freichiau haiarnaidd y genedl hon. Pa le bynag y sengai ei byddinoedd, wele uerfysg a dinystr yn gordoi y wlad, buddygoliaeth o'r newydd yn eidäo y Rhufeiniaid, a cheueal ychwane^ol yn gyfrifedig yn mysg eu ddiliaid. Tn y rhuthriadau trystfawr hvn, gwnaent anrhaith a diuystr echrys Teuiiau a wnaent yn furddunau, a dinasoeid yu garneddau: tröent ygwledydd prydferthafyn ddiffeithleoedd aniaJ. Dyoichweientarferion a defodau <.enedlig,adiwreiddient grefyddau ailan ó'r tiroeúd, gan adael y trigolion yn rhyddion i gofleidio yr egwfddorion a fynent. Cyn hyn yr oedd gwah*nol grefyddau yn hanfodi yn y byd er ys oeäoeid lawer, y rhai oeddynt oll wedi eu hen sefydlu yn mysg y gwahanol iwythau y perthynent iddynt. Yn mysg y rhai'n, yn enwedig y rhai mwyaf syoil, gallaseiu ganfod gweddillion o grefydd buracn. Yr oedd cyfran lîosog o honynt yn addef rhyw Fod Gjruchel yn lhwodraethu ar oob peth; a thrwy yr hwn yr hanfodai pob gwrthddrych arall. Ar allorau hwu y tyngai breninoedd eu llẁoa rhwymol, a thrwy ei «idirgei ysbrydoH.ieth vr nònai y gwahanol ddeddf-roddwyr dder- byoiad eu prif gyfreitbiau. Egiur yw foi iunl-iouwhcthac eilun-addoliaeth wedi^ecnreuyn foreu iawn yn y byd} îe, y mae y seiiiau yn rhy gedyrn i ni wrthod ýr h»eriat eu bod wedi rhyw íed yaiddaugos cyn gwasgariad y teẅutáyaol oddiwrth eu gdydd o'u cyndrigf* yn Armenia a Meso- potania. Oud y mas yn deoyg iddynt g»*ìl eü deohreuai mewn inodd eithaf dys,ml ac anuchelfryd. Gwir fod c*nlyuwvr ifimrod, er yn foreu, wedi ymuno mewn gwrthryfeì aroenig yn erbyn y gwir Dduw■} ond nid öeudynfc ond cyfran techan mewn cytnb&r- iaath 4 drigolton y by.i, ae fe'u chwalwyd yn luan oddiwrth eu gilrdd. Y mae yn ddîammhau fod yr Arglwvdì wedi amlreru ei hun ,ae egwyddorionanianolcrefydoji'rheut'yd, yulUwer tawyejrlurachyf- lawnna'r hyn aydd wedi ei gofrestru yn benaant yn y Bibl •, oan »s nj tbfta