Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

Ofnwch Dduw. Anrhydeddwch y Brenin. RHIF. LIX. MEDI 1823. LLYFR III. Hanes Cadwaladr un o Freninoedd Gwynedd Cymru. ODDEUTU y flwyddyn 676, ar ol marw Caswallon, daeth ei fab Cadwaladr yn ben tyswysog gog- ledd Cymru, ac yn deyrn mewn enw ar Frydain óll. Yn yspaid ei deyrnasiad ef, yr oedd trais- gyrchiadau y Saeson yn fynych iawn. Yngbylch 69O dygwydd- odd newyn tost, ynghyd a chlefyd heinnus; anffawd ddylynol rhyfel parâus, ac annhrefn ddiorphwys ílywodraeth wladol. I ochelyd y peryglon cyffredinol oedd yn ym- daenu dros y wlad, aetb Cadwal- adr, ynghyd a llawer o bendefigion a milwyr, trosodd i Armorica i Ffraingc; lle yr oedd Alan, càfi- iddo, yn frenin ar yr adeg hono ; 4i chroesaw mawr a gafodd yn ei lys. Byddai trigolion Armorica yn rhoddi açhles garedig neilltuol i'w hen frodyr y Cymry pa bryd bynag y byddent mewn unrhyw adfyd neu gyni. Tra yr arosai yn Ffraingc, yr oedd y Saeson yn ymegnîo gyda gallu ychwanegol i helaethu eu gorfodäethau ar y Cymry. Ac wedi peidio y newyn ac yr haint, parotoai Cadwaladr fyddin-dorf fawr o bobl, rhwng ei lu ei hun, a chynnorthwy y brenin Alan, ar fedr dychwelyd yn ei ol iddei gar- tref, a darostwng ei alon. Buasai dyn o yspryd arwraidd. mewn amgylchiad mor beryglus ar ei wlad, naill ai yn ei hachub o'r pyd yr oedd ynddo, neu ynte yn claddu ei hun yn ei dinystr. Ond ar ol iddo geisìo llynges i dros- glwyddo ei wyr dros y môr, a hwythau ar fîn cycbwyn, cafodd Cadwaladr ei rybyddio mewn gweledigaeth i roddi beibio ofalon y byd, a myned yn ddîaros i Ru- fain i dderbyn glwys-urddiad gan y Pab. Tybiodd i hyn fod yn gymhelliad digyfrwng o'r nef; ac efl'eithiodd y petb yn ddwys ar ei feddwl gwan anhwylus. Uadgudd- iodd y weledigaeth i Alan, yr hwn oddiar ddybenion o huan-elw, a gymmerodd fantais iweithreduar hygoeledd Cadwaladr a'i genedl^ y rhai, fel pob pobl ofergoelus ereiH, a dalent barch mawr i ddynion a fyddent frŵd eu dyhewyd dan effeithiau yspryd penboethni cre- fyddol, ac yn tybied eu hunaiu wedi eu cynnysgaethu â gallut i ragfynegi dygwyddiadau amser i ddyfod. ; • Felly wedi ymgynghori a llyfr Myrddin broffwyd, daíenau yr hwn a gyfrifent yn gyssegredig, caws. ant allan fod y Ilyfr yn rhagddy- wedyd y dinystrid amherodraeth Prydain, hyd yr amser y dygid esgyrn y brenin Cadwaladr yn ol 0 Rufaẁ. Ac i ryw ddyben dirgel- aidd, Alan a'i hannogai ef i weith- redu yn ol ei fwriad canmoladwy. A chwedi ei gadarnûu fel hyny vn yr hudoliaetb, ymgyfeiriodd Cad- waladr tua Rbufain, lle y cafodd dderbyniad caruaidd gan y Fab Sergius. Acwediymostwngohono i gymraeryd eillio ei ben, ac ei raddoli i frawdoliaeth y mynachod gwynion, cauwyd ef am wytl*