Welsh Journals

GOLEUAD CYMRU. Ofnwch Ddun: Anrhydeddwch y Brenin. Rhif. XCVIII.] RHAGFYR, 1826. [Llyfr IV. HANES Y BIBL. (Parhâd tu dal. 530.) I Bibl cyntaf a argraffwyd er- ioed, un Lladin ydoedd, ac heb iddo nac amseriad nac enw ar- graffydd; ond tybid mai yn Mentz y cawsai ei brintio, rhwng y blyn- yddoedd 1450 a 1455, yn ddau lyfr unplyg; yn fwyaf tebygol mai o argraffwaith Guttemberg a Fust Y mae cyfargraff o hwn yn llyfr- gell v, erthfawr yr Iarll Spencer, a dywedir mai argraffiad nodedig ydoedd o ran cryfder a thegwch papur, yn nghyd a chywreindeb yr argraffwaith. dysgleirdeb yr ingc, a gorwychder y cyfrolau.* Y mae hefyd gyfargraff ar- dderchog o'r Bibl hwnw yn y llyfr-gell freninol yn Berlin, wedi ei argraffu ar femrwn, ac wedi ei orwychu ag amledd o addurniad- au hynafir.ethol. Mae dau arall o'r argraffiad adderchog hwn yn y llyfr-gell ymerodrol yn ninas Paris, un ar femrwn yn bedwar cyfrol, a'r llall ar bapur, yn ddau gyfrol. Pr olaf y mae ol-ysgrifen wedi ei ysgrifenu ag ingc coch, yn niwedd pob cyfrol. Yr un yn niwedd y cyntaf sydd fel y canlyn: " Et sic est finis prime partis biblie seu veteris testamenti. Illu- minata seu rubricata et ligata p henricum Albch alius Cremer Anno dm mcccchi fesio Bartholomti apli. Deo gracias.—Alleluia." * Clássicàl Joürnal, No. 8, p; 4*71— 4B4. YN GYMBAEG. " Yma y terfyna y rhan gyntaf o'r Bibl, neu yr Hên Destament. Wedi ei addurno neu ei goch- lythyrenu a'i rwymo gan P. Henry Albch neu Cremer, ar wyl Sí. Bartholomeus, Ebrill, B.A. 1456. Diolch i Dduw. Aleluia." Yn niwedd yr ail, yr ol-ysgrifen yw—"Iste liber illuminatuslìgatus et completus est p henricum Cremer ricariu. ecclessie collegiate sancti Stcphani maguntini sub anno dni millesimo quatringciüesimo quin- quagesimo sexto, festo assumptionis gloriose virginis Marie. Deo Gra. cias. Alleluia." YN GYMRAEG. " Y llyfr hwn a addumwyd ac a rwymwyd gan P. Henry Cremer vicar eglwys gadeiriol St. Stephan yn Mentz, a orphenwyd ar wyl derchafael y Fendigaid Fomyn Fair,B. A. 1456. Diolch i Dduw. Aleluia." f Yr argraffiad hwn a brintiwyd mewn llythyrenau breision Gotìi- aidd nea Almanaidd. Yn y fl. 1457, argraffwyd Sall. wyr Lladin, yn unpìyg, gan John Fust a Phedr Schoeffer,yn Mentz, a thyna y llyfr argraffedig- cyntaf ag y mae iddo amseriad (date). Yr argraffiad cyntaf o'r Bibl mewn iaith sathredig ydoédd yn yr Almanaeg, o ba un y mae f Beloe's Anecdotes of Literatuire, vol. 5, p. 83. Y V Y