Welsh Journals

GOLEUAD CYMRU. t\ Ofnwch Dduw. Anrhydeddwch y Brenin, Rhif. lxxxv.] TACHWEDD 1825. [Llyfr iy. HANES Y BIBL. (Parhâdtu dalen 219.) ^UA 'R araser Lwn yf oedd an- wybodaeth wedi cynnyddu yn ddir- 'fawr yn y byd trwy fuddugoliaeth- au creulon y Gothiaid a'r \randal- iaid, a chenedloedd barbaraidd ereill o'r gogledd. Yr,oedd Tyw- ysogiori ac esgohion, gwyr Uen, a gwyrllëyg,wfdi ymlrtbro i'rcyfryw anwybodaeth. Gwelwyd yn ang- henrheidiol yn wytbfed cymmanfa Toledo, yn Spaen, tua 'r fl. 653, i wahardd ordeinio neb na fyddai yn adnabyddus, o leiaf, o'r psalm- au a*r hymnau a arferid ynngwas- anaeth yr Eglwys, ac o ddefod bèdydd; a gorchymynwyd hefyd fod i'r rhai a ordeiniasid eisoes, ag oeddynt trwy eu hanwybodaeth yn analluog i gyflawni dyledswyddau eu swydd, ymroddi o honynt eu hunain i ddysgu darllen, neu gael eu gorfodogì i hyny drwy awdur- dod eu huchafiaid.* Withred, hrenin Kent, wrth ganiatâu'braint- lythyr i'r Fynáches Ebba, tua'r fl. 693 neu <)95, a gyfaddefai ei fod ef1yn anllythyrenog, ac am bynÿ yn ei I«w*nodi âg arwyàd y Groes Sanctaidd. Dywedir mai hwn oedd y braint-lythyr ysgrif- enedig cyntaf ajganiatâwyd.f Yr * S. S. Concil. Conc. Tolet. vîii. p. 406. Tom. 6. t Whittalcer's Hi»U of Manchester, B. 2. ch. 7. p. 232. notes. vol.2. 4to.—Ho- •%'s Hist. of English Councilí, and Con- Yocations, p, 46. oedd yr Arcjbesgobion a'r Esgobion yn fynych yn rhy anllythyrenog i ysgrifenu eu hehwau, ac felly yn dodi dim ond arwydd-nodau wrtb gyf'reitbiau y Cyrnmanfâoedd.— Oddiwrth hyn y tarddodd yr ym- adrodd arwydd-nodi (signing), am law-nodt gweithred, sef oddiwrth fod dynion beb fedru ysgrifenu yn arferu dodi arwydd y groes yn Ile eu henwau, i gadarnhâu un rhyw weithred gyfreithiol; a byn sydd yn profi yn amlwg y cyffredinolrwydd o'r cyfryw arferiad yn y dyddiau hyny. Tua diwedd y seithfed canrif yr oedd nifer llyfrau mor ychydîg, hyd yn nod yn llyfrgell Rufain, fely '\ deisyfíodd y Pab Martin ar Sanct- amod, esgob Maestricht, am gyf- la\ẁi y diffyg hwn o byddai bosibl o barthaupellaf yr Almaen.J: Ond nid oes dini yn profi yn llwyrach y prinder o Iyfrau yn yr yspaid hwnw, na '-r cytundeb a wnaeth Benedict Biscop, tuynach, a syl- faenydd mynacblog Weremoutb, ychydig cyn ei farwolaeth, tua 690, âg Aldffrid, brenin Northum- berland, pan yr ymrwymodd, y brenin i roddi etifeddiaeth o wyth gan cyfar o dir am un llyfr ar ddaearyddiaetb, neu banesiaeth boreuol y byd ! !§ Cyfiwynwyd y % Warton's History of English Poetry. Dissert. 2. vol. I. § Heary's Hist. of Ö. Britain, B. 2. ch. 4, p. 20. vol. 4—Russell's Hist. oí Gg '^