Welsh Journals

Y BEDYDDIWR. Cyf. VIII.] MAI 1849. [Rhif. 89. SEFYLLFA Y BYD YN AMSER DYFODIAD Y MESSIA. Weth droi tudalenau hanesyddiaeth, gwelwn yn amlwg f'od ein byd wedi myned o dan gyf'uewidiadau mawrion, a chwyl- droadau pwysig. o natur wladol yn gystal ag eglwysig Cynysgaethir ni û phrofion diymwad o hyn yn ngwahanol amgylch- iadau a seddau y genedl Iuddewig, yn ystod y cyf'nod hirf'aith a phwysig aestynai o'rgreadigaeth hydddyfodiad Crist. Ffurf- lywodracth gyntefig yr Iuddewon ydoedd yi un Batiiarchaidd, yr hon a roddodd ei lle i eiddo y Baruwyr; newidiwyd hon eilwaith er mwyn yr un Un-benaethol (Monarchial), yr hon a ddüynwyd gan yr awdurdodau ofi'eiriadol, yr hyn a brofai yn egiur tfaeledigrwydd a chyfnewidioldeb pethau goraf a phwysicaf y byd hwn. Eto, pe cymerem ardrem ar hanesion brenhin- iaethau ac ymerodraethau y ddaear, tystiant i wiredd yr un ffeithiau; o herwydd dysgir ni, i'r ymerodraeth Galdeaidd gael ei dirymu gan eiddo y Mediaid a'r Persiaid; hon eilwaith a symudwyd, er rhoddi Ue i'r Roegaidd; a'r un Roegaidd i'r un Rhuf- einaidd. A phe golygem hanes y byd o amser ymgnawdoliad y Messia hyd ein hoes ni, caem weled yn eglur fod y cyfnod yma hefydyncaeleinodweddi yn hyuodgan aml- edd,a phwysigrwydd y cyfnewidiadau a gy- merasant le ynddo. Ond er y cawn, yn ol y chwiliad manylaf, fod cyfnewidioldeb rnegis wediei argiafi'u yn ddwfnar y gwrthryehau pwysicaf fel y distadlaf dan haul, fel y gellir dweyd mae un o'i brif deithi ydyw ; eto, er yr holl gytíyrau gwahanol mae y byd wedi bod ynddynt, mae yn ddios, fod uodau yn perthynu i'r cyfnod y gwnaeth ein Harglwydd ei ymddangosiad, ac a'i hynoda, ac a'i gwahaniaetha yn mhlith holl amser-nodau amrywiol y byd. Ac yr oeddeut y nodau a'r amgylchiadau yma fel yn cyfeirio at, ac yn rhag-dystio am y Messia, gan ddywedyd, " Hwnfyddmaior." Y peth cyntaf a hynoda yr amser yma ydoedd sefydliad ac uniad yr ymerodraeth Rhufeinig, dan awdurdod Cssar. Ych- ydig iawn o amser cyn genedigaeth y Messia y darfu i'r galluoedd Rhufeinaidd gyrhaedd y fath ddylanwad mawreddog a chyffredinol ag a feddiannent. Dywedir i ni fod yr awdurdod Rhufeinaidd yn cyrhaedd o afou Eupbrates yn y Dwyrain, Cyf. vim. hyd y Werydd neu y môr Gorílewinol, yr hyn, mewn hyd ydoedd dros dair mil o fiildiroedd. Yr oedd y tiriogaethau è'ang yma wedi eu rhauu ganddynt i daleithau, y rhai a gymerent i fyny y gwledydd a elwir yr Yshaen, Ffraingc, y rhan fwyaf o Brydain, yr Eidal, Rhoetia, Noricum, Pauonia, Dalmatia, Maetia, Dacia, Thracia, Macedonia, Groeg, Asia Leiaf, Phoenicia, Palestina, yr Aipht, yr Affric, a Môr y Canoldir, ynghyda'i ynysoedd a'i drefedig- aethau. Ac yn amserdyfodiad ein Hiach- awdwr, yroedd Augustus CEesarynllywodr- aethu dros yr holl daleithau yma; a bernir fod nifer ei ddeiliaid o ddeutu chwe' ugain miliwn o bersonau. Yr amgylchiad ag a fu yn foddion i roddi y fath fuddygoliaeth i Csesar oedd brwydr a gymerodd le rhyng- ddo ef ag Anthony, yr rion a elwir yn gyff- redin yn frwydr Actium, ac a gymerodd le ar yr 2il ddydd o fis Medi, un flynedd ar ddeg ar ugain cyn Crist; yroedd, am lawer o amser, yn amheus o bwy ochr y troai y fudd- ygoliaeth ; gan fod yr ymdrech cyn debyced i derfynu yn ffafriol i Anthony, ag oedd i Cffisar, hyd enciliad Cleopatra, gwraig An- thony, yr hon, wedi ei brawychu gan erchylldra y rhyfel, a ff'ödd, er nad ydoedd mewu unrhyw berygl, oddieithr un dych- ymygol, gan dynu ar ei hol yr holl lynges (sguadron) Aiphtaidd, yr hon a rifai dri ugain o longau, gyda pha rai y moriadd i dueddau Poloponepus. Ei gẃr, Anthony, wrth weled hyn a wyütiodd yn y fau, gan ei angìiotio ei hun a'i wahanol ddyled- swyddau, ac a'i canlynodd, ac wrth hyny rhoddodd fuddygoliaeth bwysig ac ëang i Ceesar. Yn fuan, yn olynol i hyn, sefydl- wyd yr ymerodraeth Rhufeinig yn ei gogoniant mwyaf. Yn yr amser yma Au- gustus Caisar, yr ymerawdwr cyntaf a ddechreuodd weini ei lywodraeth dros yr holl tfyd ; y dynsawd yma, fel ag oedd y cyntaf, felly hefyd efe ydoedd y mwyaf o'r holl ymerawdwyr Rhufeinaidd. Teyrnas- odd dros Rhufain yn ei gogoniant rnwyaf. Yr holl Iywodraethau ereill, y rhai fuont unwaith yn enwog am eu dewrder, eu harfau, a'u celfyddydau. oeddent bryd hyn dan lywodraeth Rhufain ymerodraidd, yr hon, bryd hyn, oedd yn brenhiniaethu dros yr holl fyd, ac a barhaodd felly hyd ddy-