Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

YR ARWEINYDD, Àÿdtfrxnw pUttgddfll aí wajSÄuajeítt iîttíttftgd $pmt. Rhik. 2.] " CHWI£KKOR, 1860. [Pris Chiniog. L L 0 S G N W Y (FIRB-DAMP.) , YMDDIÜDAN RMWNG DAFYDD A'l ATHRAW. Dísgtbi..—Yr wyf yn dyfod atoch i vmofyn am addysg yn V gwyddorau aV celfaü. Carwn gael gwybodaeth. mewn iaith a dull eglur, am natur ac efîeithiau Llosgnwy. ; AbhrAw.—Mi a ymdrechaf a fv holl egni dy foddhan. Tybiaf dy fod vn dewis v gair Llosg- hwÿ àm fire-damp. Cadw ystyr y gair ynte, i ddechreu, vn dy gof, tra y hyddwyf yn ceisio eglurô i ti beth yd'yẃ. Yn gyntaf, sylwa beth nad ydyw. Nid oes iddo. na blas, nao arogl, na lliw; hid yw chwaith yn doddadwy mewn dwfr. Nis gellir ei anadlu heb fèsur priodol o awyr yn gymysg ag ef: ni lysg canwyll ynddo.—Nid yw yn llosgadwy, nac yn ffrwydadwy. Dv8G.—Dyma fi mewn mesur o ddyryswcb, canys clywais lawer gwaith y bydd y nwy dan sylW yh tanio mewa gweithiau glo, er dinystr arswydol iV glowyr druain ; a hyny, meddid, o herwydd dîffyg.aWyr, ond dyma chwi yn dyweyd ei fod Vn anhylosg, heb awvr. Athraw.—Yr wyf yn ail ddyweyd yr un peth. Nid ditt'yg awyr sydd yn y pwll glo pan fyddo y nẅy ỳn fcanio; ond diffyg cV mesuredd priodol o'r nuill aV llall. Y cymesuredd sydd yn peri ffrwydriad yw pan fyddo cymaint tua deng waith o'r llosgnwv ag a fyddo o awyr yn y pwll. Oa bydd llawer mwy, neu lawer llai, o'r naill a'r Uall na hyny, nid oes perygl oddiwrth y ffrwydriad : ond y mae perygl oddiwrth fygiad yn mhob mah na lysg canwylh Üeall di y gall f-od perygl oddiwrth tìiwydriad pryd na fyddo perygl oddiwrth fygiad. Y mae y nwy hwn drwy holl natur t ryẃ raddau, ond y mae digon o awyr yn gymysg ag ef i lâdd ei effeithiau gwenwynig yn yr awyr agored, ohd y mae ganddo lochesau tanddaiarol, heb ond ychydig iawn o awvr vn gymysg ag.ef, ac Ò3 digwydd i ddyn fyned i'r cetloedcl hyny y mae tri anadliad weithiau yn angheuoì anadferadwy iddo-—hyny yw lle 'na byddo narayn ychydig iawn o awyr. Y mae y mWnwvr o herwydd arferiad yn gáilu anàdlu mwy o*r gwenwyn hwn nag a all neb arall, eto y mae yn eu lladd hwythau yn raddol, canys nid oe's un dosbarth lluosog o'r bobl mor fyr-hoedlog a'r dosbarth hwn. Dyso— Ai yr un nwy sydd yu tanio ag sydd yn mygu dynion ? ! Athraw,—\age vn holloh ac i'r dyben o egluro y gwahaniaeth. yn srntaf, sylwa ar yr enw a ddefnyddiwn ar y nwy sydd yn mygu pobl. Onid purion enw ar hwn vw Mygnwy. Y gwahaniaeth, ýẃ'hyh; Gyfahsoddir LlosgnWy o un lan o carbon, a dwy ran o ddwfr. Cyfansoddir Mygnwy o; un'ran o carbon, a dwy ran o oxygen. Gynyrchir y ddau nwv oV ün sylweddau, a thrwy gyfelyh ẃeithrediadau. Pan fo llysiau yn pvdru, dan ddwfr, ffurfir llosgnwy, ond pan fyddo llysiau yn dadgyfansóddi yn yr awyr agored ffurfir Mygnwv, ac y mae yn agos iV un taint oV Llosgnwy yn yr áwÿr; ond gan nad oes 'mwy na tua phedair rhan o hono ar gyfer deng mil o ranau e awyr nid ydyw yn gwneud llawer o niwed. Mewn pyJlau glo ac mewn hen gorsydd y mae mwyaf o Losg- riẁy. <3weîir ef weìthiau yn neidio, yn danílyd, hyd y corsydd. Gelwir ef yn gyffredin yn Jack Lantern. Lle afiach i bobl drigiannu sydd yn agos i'r cyfryw gorsydd. Fe ellir costralu y nwy hwh drwy roddi costrel a dwfr ynddi. a'i gwynel) i lawr, mewn cori lle y byddo y nwy, ac yna cynhyrfu y llaid, nes yr esgyn i'r gostrel, gan weithio y dwfr allan^ Drso.—Dywedasoch fod y ddau nwy dan sylw yn lled gyfartal yn yr awyr, dymuawn gael gwyboil à ydynt yr Un moud yn y pyllaú glo ? --,.í I Athraw.—Nac ydvnt. Anfynych y cair Llosgnwy mewn pwll a fyddo yn cynwys llawer o'r Mygnwy yn ngnlö-bytlau Cyraru, hefy'd yn Staffjrdshire, Durham, a Northumberland, Ceir ef mewn gẃahanol fäddaü yn yr ün pyllau. Llecha yn g)ffredin yn nghysylltiadau yr haenian. 1 Dyso.-1--Y màe, vh syhdod, onid yw. fol y nwyon hyn wedi gallu treiddio i galon y dda:.ar, ugeiniau lawer o láthetíi ó ddyfnder? : ÂTriáÀẁ.*—Nid oedd dim modd iddynt fyned i'r celloedd lle y aiaent, ond yr ttn pryd ac y ffurfiwyd y glo. Dr80,—*l*a fodd y ffurfiwyd y glo. .......... ■. .-.: -v;, ;■