Welsh Journals

4& ¥ €®E4 [Géllir anfon 5 trwy y post am geiniog; a dymunol fyddai caél anfon 5, 10, &c., os gettir.] Rhif. III. -MEHEFIN 1, 1861. Pris 2g. CYNNWYSIAD. Tudal. Yr heil Anthemau a'r Anthemwyr Cymreig - - 17 Cerddoriaeth y Cymry......17 Wolfgang Mozart ..-.---18 Gohebiaethau .....-- 19 Celfyddyd Llais ac Arwest 20 Grammadeg Cerddoriaeth.....21 Geiriadur Cerddoriaeth......22 Helyntion Cerddorol y Brifddinas 23 Newyddion Cerddorol - . - . - - 23 Undeb Corawl Cymru.......24 y GERDDORIAETH. Anthem:—"Cbist ein Pasc ht." Gan R. Davies, (Cyndeyrn), Llanelwy. Yfuddugol yn Eisteddfod Dinbych, 1860. Nid yw y Rhif. hwn yn cynnwys ond hanner yr anthem—y rhelyw yn ein nesaf. YE HEN ANTHEMAU A'E ANTHEMWYE CYMEE3G. EBTHYGL I. Weth ddechreu ein hertbygl ar y testyn uchod, dy- munem o'n calon i'n darllenwyr gyd-ddwyn â ni mewn llawer o ystyriaethau. Er fod ein testyn yn wir angen- rheidiol, ac i raddau yn ddyddorol, etto y mae y defn- yddiau mor brinion tuag at ei wneud yn foddhaol, fel o'r braidd y mae arnom ofn nas gallwnwneud chwareu teg âg ef. Ac y mae y diffyg hwn i'w briodoli yn hollol ac yn gyfangwbl i esgeulusdra a difaterwch ein cydgenedl-—y Cymry—o'u behdd a'u llenorion. Ni feddwn, fel cenedl, un traethawd ar hanes cerddoriaeth eglwysig Gymreig, nac ail i ddiin o hanes ein hanthem- wyr Cymreig} ac felly, yr ydym mewn dygn anwybod- aeth am y naill a'r llalí, tray mae gan y Saeson gyfrolau mawrion i'r perwyL Ac yn wir, y maent wedi dangos mwy o barch i'n henwogion llenyddol, na ni ein hunain. Y mae yn Syr John HawMns, Doctor Burney, Dictionary of Musicians, &c., dwysgen byd o hanes cerddoriaetn a cherddorion Cymreig. Ceir yn Wiüiams's Eminent Welshmen ychydig; ond wedi ei gymmeryd o'r cyfrolau uchod. Yr un sydd yn cynnwys mwyaf o hanes cerdd- oriaeth a eherddorion Cymreig y w y Relics a'r Bardic Museutn, gan y diweddár Edward Jones (Bardd y Brenin); ond y mae hwn etto er gwasanaeth y Saeson: ac nid i'r Cymry uniaith. Pan gollodd y Cymry eu hannibyniaeth fel cenedL collasant hefyd i raddau pelleu nodwedd a'u dylanwad llenyddol. Yn yr amseroedd gynt, pan oedd llenydd- iaeth y genedl dan nawdd y tywysogion '* wrth fraint a defawd," cofnodid pob mater lienyddoL yn gystai a gwladol a chrefyddol, gyda'r manylrwydd mwyaf, fel y byddai ar " gof a chadw " fr amseroedd dyfodoL Ond, Och! yr ydym fel cenedl wedi ein hamddifadu bron o bob cofa. chadw trwy frad ysgeler y Saeson yn dinystrio ein llyfrgelloedd gwerthfawr; " Ysgeler oedd i Seolan Fwrw 'r twr llyfrau i'r tân." Ac yng ngwyneb hyn, fe wel y darllenydd mai gor- chwyl lled anhawdd ydyw gwneud cyfiawnder â'r testyn sydd genym mewn Uaw. Ond wedi hir a dwys ystyriaeth o'r mater, daethom i'r penderfyniad mai y llwybr diogelaf i drafod ein testyn yw edrych i mewn i ansawdd cerddoriaeth eglwysig y Saeson yn y cyfoesau; ac y mae genym resymau digonol dros hyny hefyd. Bernir mai y gerddoriaeth Hebreig—ac hefyd, ar rai achlysuron, yr un Baganaidd—a ddefnyddiwyd gan Grist a'i apostolion yn moreu Cristionogaeth. Eelly, pan blanwyd Cristionogaeth yn Mhrydain, y mae yn dra thebygol mai y gerddoriaeth a ddefnyddid yn yr addoliad Derwyddol a fabwysiadwyd i'r un Cristion- ogol. Tua'r flwyddyn 596 o oed Crist, cawn hanes Gregory* yn anfon cenhadwr i Brydain (Awstin Fynach), a chydag ef gantorion i ddysgu i'r Sacsoniaid gerddoriaeth eglwysig, yn ol dull Eglwys Rhufain. Dyma'r tro cyntaf i'r Sacsoniaid glywed y tônau Gre- goraidd. Ond yn ol y Hythyrau a gyfnewidiwyd rhwng Awstin a Gregory, ni bu cynnydd mawr ar gerddoriaeth hyd y fiwyddyn 680, pan anfonwyd Ioan, prif gantwr Eglwys St. Pedr, gan y pab Agatho, i addysgu mynachod Weremouth yn y gelfyddyd o ganu. Ac yr oedd y dull a gymmerasai i'w dysgu wedi tynu sylw y mynachod yn mhob cwr o'r ynys. Yr oedd yn arferiad y pryd hyny i'r gweinidogion fyned i Rufain yn lled aml, i gael eu dysgu yn y gelfyddyd o ganu, yn gystal a matterion eglwysig. Ac yr ydym yn cael olynwyr Gregory, a'i genhadwr Awstin, yn sefydlu ysgol yng Nghaergrawnt, i ddysgu cerddoriaeth eg- lwysig, ac yn anfon athrawon cerddorol i bob cẁr o'r ynys, fel yr oedd y gerddoriaeth Rufeinig mewn bri ac anrhydedd mawr yn y canol oesoedd trwy holl Brydain. Yr oedd hon yn adeg ddedwydd iawn ar gerddoriaeth eglwysig. Nid oedd y pryd hyny ddim o'r comic songs, yr operas, a'r gêr sydd yn llychwino ei chymmeriad, fel yn y dyddSáu presennoL 0 — i/ CEEDDOEIAETH Y CYMEY. EETTHTE UI. Ab ol gwneud y cyfryw sylwadau cyffredinol ag 7 barnwn yn angenrheidioL yn fy llythyrau blaenorol, mi a äf ym mlaen, heb ddim rhagor o ragymadrodd, i sylwi ar rai o'r Alawon Cymreig:— Ymdaith Gwyr Harlech—sydd gyfansoddiad grym- us, yn arddull " Scots wha ha'e w? Waîlace uled" ond gyda llawer mwy o amrywiaeth trawsgyweiriad. Pan oedd Milisia sir Ddinbych, am lawer o flynyddoeddi yn ystod y rhyfeloedd diweddaf, allan 0 wlad eu gened- igaeth, byddai eu Milwriad, y gwladgarol Syr W. W. Wynne, bob amser yn gorchymyn i'w seìndorf chwareu yr alaw filwrol ardderchog yma ar bob achos neiilduoL Morfa Rhuddlan.—Crybwyllwyd eisoes am y dôn hon. Y mae yn alaw beraidd a phruddglwyfus, yn G leddf. Y mae ein beirdd wedi ysgrifenu llawer o ga.n- euon i'r dôn, ac y mae rhai o'r dadgeiniaid yn arfer canu penillion arnL Y mae dechreuad yr ail ran o'r alaw yn y cywair Ilon perthynasol—B!7—yn ymdori *Ceir yn Puller ehwedl led ddyddorol am Gregory, pan yn ymweled & marehnad y caethweision yn Rhnfain. Dywedir mai gweled gwyneb gwyn, gl&n, lluniaidd, a thirion y Brutaniaid ai eynnhyrfodd i anfon cenhadwyr i Brydain. Oni bai meithder y chwedl, buasem yn ei gosod i mewn.