Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

TYWYSOG CYMRIL Rhif. 6. HYDREF 15, 1832. Cye. I. CHILO YR ATHRONYDD. CIIILO a flodeuai yn Lacedemon, tua y 52 Olympiad, ydoedd o duedd ddiysgog a llawnfrydig, a chadwai ei dy- mher yn gyfartal mewn eyflwydd acadfyd; bywiai gartref yn neillduedig, yn ddi- swyddymgai, ac ni feddyliai i amser gael ei gam-dreulio gymaint ag mewn teithiadau gorfaith. Ei fywyd oedd gynllun perffaith rinwedd; gweithredai yn gywir oll ar a addawai, ac fe'i hoffwyd gan yr holl fyd ara ei ddystawrwydd, a'i weddoldeb rhy- l'eddol, trefnai ei fywyd yn unol â'r arwir- edd hon, sef, "Y dylem weithredu yn bwyllog yn mhob peth." Tua'f 55 Olympiad, gwnaed ef yn un oc yr Ephori, yn Lacedemon: y swydd hon ydoedd er cyfartalu gallu eu brenin- oedd; ei frawd ar a ymgeisiai ati, diwy liyn a eiddigeddai wrtho, acni allai geluei anfodd'lonrwydd; Chilo a atebai iddo yn garuaidd, " Dewisasant fi, gan feddwl mai cyfaddasach oeddwn i gynnal beichiau camweddau, drwy fy'm difeddiannu o'm taweìwch, a'm gwneuthuryn gaethwas,gan fy'm goblygu mewn achosion gwladol." Efe ydoedd' o'r farn y gall dyn, drwy allu- oedd ei feddwl, gael gwybodaeth am am- ryw ddygwyddiadau i ddyfod. Hippocrates a aberthai un dydd o'r chwareuyddiaeth Olympiaidd, a chygynted ag y rhoddwyd y cig-fwyd yn y callor ag y<loedd lawn o ddwfr oer, dechreuai ferwi yn wylltawg, gan golli tros yr ymyl, er nad oedd tân dano; Chilo, ag ydoedd bresenol, a arsyniai yr aruthrbeth, gyda llawer o ys- tyriaeth, a chynghorai Hippocrates beidio ;! phriodi, ac os ydoedd mor anfTodus a bod yn briod eisoes, iddo ysgaru ei wraig yn ddiattreg, a lladd ei holl blant: Hip- pocrates a chwarddai ar ei gynghor, a phriodai hefyd er y cwbl oll, a bu iddei wraig ymddwyn ar Pisestrates y gormes- ydd, yr hwn a drais-feddiannai lywodraeth oruchel Athens, ei wlad. Tro arall, wedi iddo gymeryd sylw manwl ar natur daeai-, a sefyllfa Ynys Cythera, gwaeddai allan yn gyhoeddus, " Aii! dymunwn o'm calon pe na buasai yr ynys hon erioed mewn bod, neu pe buasai i'r môr ei gorchuddio pan ymddangosai gyntaf, canys rhagwelaf y bydd yn ddinystr annhraetliol i'r Lacecîe- moniaid." Chilo ni chamsyniai yn hyna am y bu i'rAtheniaid gymeryd yrynys yn f'uan wedi liyn, pan y rhoddwyd iddynl gyfleustra i anrheithio y wlad oll drosti. Arferai ddywedyd, mai tri pheth ydoedd anhawdd, "Cadw cyfrinaçh, goddef cam- wedd, a threulio amser yn dda." Yr yd- oedd yn fyr a chynwysfawr yn ei holl ymddiddanion; mal ag y daeth ei ddull o siarad yn ddíareb. Dywedai na ddylem roddi ragosod bygythion o fìaen neb, am y dangosai y gwendidau liyny ag ydynt ber- thynol i'r rhyw fenywaidd. Mae y call- ineb penaf ydoedd attal ein tafodau, yn enwedig mewn gwledd. Na ddylem ddy- wedyd yn gas am neb; o gwnawn, ydym yn wastadol ddarostyngedig i greu new- yddion alon, ac hefyd, i gîywed pethau annymunol arnom, a'n gwna ynddiesgus i feio, am y dechreuem gyntaf. Y dylem yn hytrach ymweled â ein cyfeillion, pan y b'ont mewn rhyw waradwydd, nag mewn cymeriad. Mai gwell coîli, nag ennill