Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

TYWYSOG CYMRU. Rhif. 3. GORPHENAF 15, 1832. CyF. I. SOLON YR ATHRONYDD. SOLON yr Athronyad, a anwyd yn Salamis, yn y 35 Olympiad, ei dad Excestides a hanai o frenin Codrus, a'i fam oedd gyfnither i fam Pisistratus. Treuliodd ran o'i ieuengctyd yn yr Aipht, yr hon oedd yr amser hyny yn bnf gyrchfa y dysgedigion ; gwedi iddo ymddysgu yn natur ei llywodraeth, a'r hyn a berthynai i gyfreithiau a defodau y wlad, dychwelai i Àthens, lle yr ennülai ei hynod wybod- aeth o'i freintiau goruchel, y gorchwylion penaf. Solon oedd ŵr o ddyspwyll ëang, yn llawn yni, gwroldeb, a chywirdeb. Ydoedd areithydd hyfedr, a bardd cyw- rain, yn ddeddf-roddwr uniawn, a milwr medrus. Trwy ystod ei oes, ydoedd gyda y penderfyniad gwresocaf am ryddid i'w wlad, ac yn elyn penaf i ormeswyr. Ni roddes ei hun erioed dan unrhyw athraw, rawy na Thales. Esgeulusodd chwilio achosion o anian, i'r dyben iddo gael rhoddi ei hun yn hollol i astudio moes- ddysg a llywiawd-ddysg. Denwyd Solon ar dro i Miletus, gan fawr fri Thales, ac wedi ymddiddan ychydig â'r athionydd hwnw, dywedai wrtho, Rhyfeddwyf, O Thales, na ddarfu i chwi erioed briodi, oblegyd wedi hyny, gallech gael plant, a fyddai yn hyfrydwch genych eu dwyn i fyny; ni roddai Thales iddo un ateb un- ion-gyrchol ; ond rhyw dro wedi hyn, anfonai ŵr i ymweled ag ef, a dwyll-honai mai dyeithr ydoedd,dywedai iddo newydd ddyfod o Atîiens': '• Wel," meddai Solon, "pa newydd oddiyno ?" " Dim," atebai yntau, " ond claddedigaeth rhyw Atheniad ieuangc; ac i'w hebryngiad aethai holl drigolion y ddinas, oherwydd ydoedd ẁr hynod-fawr, a mab i un a dra hoffir, ac a herchir yn rhyfeddol gan ybobl; y dyn hwn." ychwanegai, "a adawodd agAthens er ys peth amser, a'i gyfeillion a bender- fynynt gelu hyny oddiwrtho, rhag ofn ei farw o alar." " O dad truenus !" meddai Solon, "attolwg, beth ydoedd ei enw?" " Aml y clywais ef," atebai y dyeithr, " ond nis cofiwyf ef yn awr, er inii wybod y cyfrifid ef yn ŵr o wybodaeth helaeth." Mwyfwy y cynnyddai anesmwythyd Solon, arddan^osai yn ymflino cymaint, nas medrai beidio a gofyn, " Ai nid Solon oedd enw tad y llangc ?" " dyna fo, yr un yw," meddai y dyeithr yn ddiaros; ar hyn ga- larai Solon yn chwerwdost, rhwygai ei ddillad, a chan dỳnu ei wallt a churo ei ben, hyd nes ydoedd orlawn o alar an- nhraethol. " Paham yr wyli fal hyn, gan ddyfn-flino dy hun," meddai Thales, "am golled nas gwellâdadwy deigron holl dri- golion byd ?" "O!" hynyua yn unig achosai fy ngalar; wylwyf anffawd na edy le i welliant." O'r diwedd, chwarddai Thales ar ryfedd effeitîiiau galar arno, a dywedai, " O! fy nghyfaill Solon, hyn a'm gwnaeth yn ofnus i briodi; ofnwyf yr iau, a chanfyddwyf wrth deimladau y doethaf o'r gwýr, na all y galon gadarnaf gynnal vr ymboeniadau ynt ddamw^einiol i'r cariad a'r gofal a feddom tuag at ein plant: nac aflonyddwch eich hun mwv," a dywed- wyd, nid ydyw ond ffugiaw! adroddiad. Bu am amser maith ryfel boeíhwylìt rhwng yr Atheniaid a'r Megarensiaid am Ynys Salamis ; o'r diwedd wedi lladdfaechrydus o bob tu, yr Atheniaid a wanychid, ac ymflinasant dywallt cymaint o waed, a gorchymynasant i'r cyntaf a gynnygiai ry- fel er adennill Salamis, yr hon a feddiannai y Megarensiaid, gael ei gorffi i farwolaeth. Solon, gan ofni, pe llefarai ar yr achos hwn, y gwnai niweid idd ei hun, a gallai ei ddystawrwydd golledu ei wlad, a bender- fynai ymffugio mal ffol, o dan y rith-hawl hon, y gallai ddywedyd ei feddwl yn ddi- gerydd ; ac i'r amcaniad, achosi cyhoeddi drwy'r ddinas, iddo golíi ei synwyrau; a gwedi gwneuthur amryw bennillion galar- nadoî, aeth o'i dŷ mewn gwisg ddrylliedig, a chorden am ei wddf, ac am ei ben hen gap ireidlyd: ymdyrai yr holl bobl o'i