Welsh Journals

n ® n m m <d» " Oes gwr na ddengys gariad "I iaith ddileáiaith ei Wlad," Rhif. 5. MAI, 1830. Cyf. I. DARLITH AR RYDDID, CYMDEITHAS, A LLYWODRAETH. (PAB.HAD 0'K RHIFTN 4, TUDAL. 52.) Y peth nesaf i'w ystyried yw cyrndeithas, ond rhag gormod meithder, ac o herwydd y cyssylltiad agos sydd rhwng cymdeithas a llywodraeth, nyni a soniwn am y ddau beth j-n nghyd, a daw i mewn o anghenrheidrwydd amryw sylwadau chwanegol ar ryddid. Rhyddid yw bod pob dyn dan arweiniad eì ewyllys ei hun yn unig yn yr hyn oll a wna, ac a oddefa. Cymdeithas yw cyfundeb personau i'r dyben o gydweithredu, a diogelu y daioni a ewyllysia pob un. Llywodraeth yw moddion ymddiffyniad, a gweithrediad, y cyfundeb. Trefn sefydliad cymdeithas a Uywodraeth sydd fel hyn. Y personau a yragyfunant ydynt yn ddechreuoî yn rhyddion, a chyd- radd; ac am hyny heb reol i'w hymddyg- iad ond eu hewyllys ; ac heb awdurdod nac «fudd-dod etto yn adnabyddus yn eu plith, ond wedi yr ymgyfuniad, h. y. wedi ffurfiad cyfammod rhyngddynt, yn sail a rhwymyn cymdeithas, y corflf a grëid, sef y gymdeith- as, sydd yn naturiol, ac anghenrheiùiol uwchlaw yr aelodau, fel y mae y cyfan yn fwy na rhan: a phrif ammod ycyfundebvw cyfrifiad i'r corff awdurdod ar yr aelodau i'w dwyn i gyfrif os tòrant ammodau'r cyf- uneb. Er mwyn cyfleusdra, y corff a ddir- prwya un neu fwy o'r aelodau, gan osod ynddynt ei awdurdod ei hun, i weithredu vn ei enw ef tuag at yr holl àeìodau ar wahan os troseddant. Sylwn ain hyny mai awdurdod corff ar ei aelodau yw pob awdurdod lywodraethol yn mhlith dynion, a'r anufuddion ydynt dros- eddwyr yn erbyn y gymdeithas, ac yn dòr- wyr ammod. Y dirprwywyr a osododd y gymdeithas i weithredu yn ei henwy ydynt hefyd yn yr un mòdd yn droseddwyr jn erbyn y gyra- deithas, ac yn dòrwyr ainraod â hi, pan y priodolant iddynt eu hunain y parch neu yr amharch a dardd oddiwrth ymddygiadau aelodau. Megys y cyfrifir parch ac amharch a ddangosir i gènad gwladwriaeth«i, yn ei swydd, i'r brenin a'i danfonodd, felly ufudd- dod ac anufudd-dod a delir i lywydd cym- deithas a briodolir i'r gymdeithas. Cymdeithas Cymreigyddion a esyd arni lywyddîon;—raae eu gosodiad yn arwyddo nad yw y personau hyny ond cyd-radd â'u cyfeillion cjra eu gosod. Hwy a weithredant yn eu swydd gydag awdurdod, a phwy a anufuddha iddynt? ond pa awdurdod ydyw yr hon a arferant? Awdurdod y gymdeithas, bydded hysbys i bob dyn—a hwy ydynt gyf- rifol i'r gymdeithas am y dull o'i harferiad. Hyn oll sydd briodol i bob cymdeithas:—yr aelodau/èi corff& drefnant eu Uy wyddion, a'r aelodau ar wahan a lywodraethir. Pob cymdeithas a ffurfir i ryw ddyben neillduol, a'r un dyben sydd bob araser i'r gymdeithas a'r Uywodraeth. Lle bo araddiff- yniad yn unig ddyben ymgyfuniad, araddiff- yniad yw unig ddyben Uywodraeth; a rhyddid i wneyd cam jti unig a waherddir. Lle bo orchwyl i'w ddwyn jn mlaen, cyfarwyddo y gweithwyr, trefnu moddion, a symud rhwys- trau, yw dyben y Uywodraeth; a rhyddid segurdod ac anrhefn a ddygir oddiar yrael- odau. ÍAe nabyddo gymdeithas ondcyfarfod, dyben y UyWodraeth jw cjranal trefn a gweddeidd-dra, ac annynoliaeth a wâherddir. Lle bo gymdeîthas j-n ffurfiedig i gynnal yr arferîad o foddîcn gwybodaeth, ac o ymr arweddiad teilwng i'r gyfryw wj'bodaeth, y Uywodraethwyr ydynt offerynau trwy ba rai y gweithreda y gymdeithas; a rhyddid i esgeuluso'r moddion ae i ymarweddu yn an- nheilwng o'r wybodaeth a ddygir oddiar yr aelodau. Pan y soniwn am gymdeithas à Uywodraeth, ac aelodau, ni allwn ystyried pleidiau gwahanol, ond yr un pleidiau ydynt oll, ortd tan wahanol amgylchìadau. Y gymdeithas sydd gynnwysedig o'r aelodau, a'r Uywodraethwyr nid ydyntond aelodau.— Yr aelodan, pa un bynag ai deiliaid a'i Uywodraethwyr fyddont, ydynt jt un modd, fel dynsodau neîUduol, tan awdurdod y