Welsh Journals

Search over 450 titles and 1.2 million pages

Cyf. X.] TACHWEDD, 1851. [Riiif. 119. m\m% ra milwys smotmíMìdl, HaNES ClUSTNOGAETII Yn nechreuad y canrif hwn yr oedd Pabyddiaeth yn eael pob ymgelcdd dan nawdd yr ymerawdwr Charlemagne, yr liwn oedd wedi cysegru rhan fawr o'i ddylanwad i helaethu terfynau yr eglwys, ac i ddwyn Uwythau y ddaear i ymresu yn mhlith y rhai oeddent yn gwisgo enwCrist. Yr oedd yr ymerawdwr hwn yn ddyn galluog o ran nieddwl, yn rhyfelwr gwrol, yn gefnogwr dysgeidiaeth, ac yn fab ifydd- lon i Eglwys Rufain. Er ei fod wedi tyfu fyny fel Alfred yn Lloegr, yn lled annysg- edig, meddyginiaethodd y diffyg hyn drwy ddiwydrwydrì mawr yn nghanol ei lwydd- iant milwraidd, ac ymroddodd yn egniol i ddarostwng anwareidd-dra y cyfandir drwy ffurfio mesurau gwladol doeth, a chyf- reithiau atebol i amgylchiadau ei ddeiliaid; ac felly adeiladodd ddinasoedd, sylfaenodd fonachlogydd, liuosogodd esgobaethou, a bu yn noddwr haelionus i ddynion o ddysg. Ond os oedd amryw o bethau canmoladwy yn ei gymeriad, yr ocdd iddo hefyd feiau aml, a'r rhai hyny o bwys mawr. Dy- wedir iddo ysgaru cynifer anawo wragedd yn olynol, yr byn a ddengys ei fucbedd l'oesol mewn lliw lled dywyll, ac er nad oedd yn tueddu yn naturiol i fod yn greulon, cto nid oedd yn rhoddi pris mawr ar fywydau dynion, mwy nà. choucwerwyr ereill, pan fyddai hyny yn angenrheidiol jn ei farn er cyrhaeddyd ci amcanion. Yr ym yn eael iddo beru i bedair mil o Saxoniaid y cyfandir gael cu llofruddio mewn gwaerì oer yr un diwrnod ; ac y mae llawer o bethau ereill yn ei hanes, yn di'Wg-liwio ei gymeriad yn ngolwg y rhai diduedd, er mor uchel y mae yn sefyll yn "fhês saint Eglwys Rufain. Mae yn wir ei fod yn selog dros y prefydd oedd wedi ei derbyn oddiwrth yr esgobion, a'i l'od yn dangos dymuniad i ddiwygio buchcdd yr oifeiriaid, er nad oedd ei fywyd ei hun yn rhy ddichlynedd, 1 i fod hefyd yn cymedroli mcivu rhai c>'farfodydd crefyddol, ac yo cyiiorthwyo J'* esgobion i benderfynu pynciau dadleu- Kar; ond wedi y cyfan yr oedd yn ddyn eoel-grefyddol ac anwybodus o egwyddor- 1Qn ysbrydol teyrnas Crist. Fel ereill a °-dilynent Eglwys Rufain, yr oedd am oifodi pawb o'i ddeiliaid iarfer yr un defodau } ac felly yr ym yu cael iddo Cyf. x YN Y NaWFEIJ CaNRIF. gyhoeddi cyfreithiau a ddyfarnent i farw- olaeth y neb ni ymostyngent i fedydd, a'r neb a anturient iwyta cig yn nhymhor y Grawys. Nid rhyfedd gan hyny yu ystod ei deyrnasiad, drwy north ei sél, a grym ci arfau, i nii'er fawr gacl eu dwyn i gwympo i mewn àg amodau eglwys y Pab o blith yr Huniaid, y Sasoniaid, a'r Fris- landiaid, ac ymresu yn mysg y rhai a enwent enw Ciist, er na wyddcnt nemawr am natur nac pgwyddorion ci grefydd. (Jones's Lcct. on Eccles.IIist., Lect. xxxvii). Ar farwolaeth Charlemagne esgynodd Lewis y Llariaidd i'r orsedd ymerodrol, yn y ílwyddyn S14. Yn ol barn y Ur. Mo- sheim, yr oedd Lewis yn etit'eddu holl feiau ei rìad, ond heb ei rinweddau, neu o'r hyn leiaf heb ei alluoedd mawreddog. Yr oedd Clrarlemagne wedi llwyddo drwy ystod ei deyrnasiàd i gadw yr oifeiriaid mewn gradd o ymostyngiad, ac yn hyn yr oedd ei fab am ei efelychu, ond nid hawdd oedd iddo eu gorfodi i dalu yr un ufudd- dod iddo ac i'w dad,ameu bod yn gwybod nad oedd yn meddu ar yr un gallu; a phan gyfododd trailod yn nheulu Lewis drwy wrthryfelgarwch ei i'eibion, ymafiodd yr oîfeiriaid yn y cytleustra i huwlio iddynt cu hunaiu anymddibyniaeth ar yr awdur- dodau, a rhyddliad oddiwrth bob rhwymau iddynt; ac yn y diwedd, drwy ddyiais yr oíl'eiriadaeth, a thwyll y Pab, diorseddwyd yr ymerawdwr Lewis. a gosodwyd ei fab Lothaire am dymhor ar yr orsedd yn ei le ef. Yn amser teyrnasiad Lewis, agorodd drws annysgwyladwy i daenu Cristnogaetli E-lwysRufain yn mhlith preswylwyrSwe- den a Denmarc, drwy i Harald Klack, brenin Jutland, gael ei yru allan o'i , deyrnas a'i wlad gan Regner Lodbrock, yr hwn oedd am draws-feddianu ei orsedd. Tua y fiwyddyn 82G, gwnaeth Harald ei ii'ordd at orsedd Lewis, ac a gwympodd wrth ei draed gan ymbil am ei gymhorth yn : erbyn y traws-feddianwr. Cydsyniodd Lewisâ'i gais, ac addawodd iddo ymgeledd a chynorthwy ond yn unig ar yr amod iddo gymeryd ei ferìyddio i'r ífydd Grist- | nogol, a derbyn gweinidogion y grefydd ! houo, a chaniatàu iddynt bregethu yn ei ; diriogaeth. Yn y caulyniad bedyddiwyd i ef a'i frawd yn Mentz, ac ar eiddychweliad adref anfonwyd gydag ef ddau o genadau, a fuont wcrìihyny ynhynodo lwyddiauus i